WERK AAN JEZELF We leven in een maatschappij waarin succes maakbaar heet te zijn. Ben je niet succesvol? Eigen schuld, verkeerde afslag genomen. Geen wonder dat veel mensen moeite hebben met het doorhakken van knopen. Maar er is wat aan te doen.
In de samenleving waarin we leven, hangt onze sociale status af van onze prestaties. Heb je het niet goed voor elkaar, dan komt dat door je eigen keuzes, is de heersende opvatting. Niet gek dat mensen daar heel onzeker van worden, vindt gedragspsycholoog Chantal van der Leest. ,,Je krijgt het gevoel dat je maar een paar kansen hebt en er meteen op af wordt gerekend als je de verkeerde keuze maakt.’’
Volgens Van der Leest hebben we een afkeer voor verlies. ,,We schenken veel meer aandacht aan negatieve gebeurtenissen dan aan positieve, wel 1,5 tot 2,5 keer zoveel. Een foute beslissing maken valt ons daarom zwaar. We willen die koste wat kost vermijden.’’
Wat kun je doen om die angst voor de verkeerde keuze te beteugelen?
1. Wees je bewust van de rol van pech en geluk
We doen wel alsof succes het product is van de keuzes die je hebt gemaakt, maar in werkelijkheid spelen omstandigheden een minstens even grote rol, zegt Van der Leest. ,,Vaak is het gewoon een kwestie van geluk of pech of iets al dan niet slaagt. Ook al maak jij de goede keuze, dan kan het nog verkeerd uitpakken omdat je gewoon pech hebt.’’
2. Pak je faalangst aan
Doordat we onszelf zulke hoge eisen opleggen, ligt faalangst om de verkeerde beslissing te nemen op de loer. Daar kun je volgens Van der Leest wat aan doen, door je prestatiedoelen om te buigen naar ontwikkeldoelen. ,,In plaats van zo hoog mogelijk scoren, wordt het doel: kijken wat werkt. Als het dan niet werkt, kun je er makkelijker op terugkomen en heb je niet gelijk je zelfbeeld verknald.’’
3. Betrek anderen in je beslissingen
Anderen zien dingen die je zelf misschien over het hoofd ziet, zegt Van der Leest. Maak gebruik van andermans kennis. Overweeg je een bepaalde studie of baan te gaan doen, vraag dan mensen uit het veld of het plaatje dat je ervan in je hoofd hebt wel overeenkomt met de realiteit. ,,En luister dan ook echt. We hebben de neiging vooral informatie in te winnen die aansluit bij wat we toch al wilden doen, dat noemen we in de psychologie de bevestigingsbias.’’
4. Neem je gedachten onder de loep
Bevraag jezelf: is het echt zo’n ramp als ik de verkeerde beslissing neem, vinden anderen me dan echt zo stom? Je negatieve gedachten zijn waarschijnlijk niet zo realistisch als ze in jouw hoofd lijken. Het is aannemelijker dat mensen na een ‘domme’ beslissing denken: dat was niet zo handig maar het had mij ook kunnen overkomen, dan dat ze je erom veroordelen.
5. Relativeer
Een denktrucje: hoe belangrijk is deze beslissing over 10 dagen, over 10 maanden en over 10 jaar? Daarmee zul je merken dat een hoop keuzes eigenlijk niet zo belangrijk zijn. Je levensgeluk hangt er echt niet van af, zegt Van der Leest. ,,We willen allemaal gelukkig zijn en denken dat te bereiken door meer geld, een grotere auto, een mooier huis. Maar hoe gelukkig je je voelt, is maar voor een klein deel beïnvloedbaar door factoren van buitenaf. Of je nu in een rolstoel terechtkomt of een miljoen wint, in beide gevallen zul je langzaam weer terugvallen op je oude geluksniveau. Alles went. Dus denk niet dat je levensgeluk afhangt van een keuze. Ook als het helemaal in de soep loopt, kun je prima gelukkig zijn.’’
En anders kun je altijd nog omarmen dat je een twijfelkont bent. Want hoewel besluitvaardige mensen volgens Van der Leest vaak optimistischer, succesvoller, zelfverzekerder, geloofwaardiger én meer likeable zijn, zijn zij ook meer geneigd om ten onrechte vast te houden aan een bepaalde zienswijze of dingen over het hoofd te zien.
Bron: Chantal van der Leest in het AD.
